Giftige paddenstoelen in België

Kan je wel zomaar paddenstoelen plukken in België? En waar en wanneer verschijnen paddenstoelen? Het antwoord op deze vragen vind je hier.

Mag je paddenstoelen plukken in België?

In heel wat landen is het toegestaan om paddenstoelen te plukken voor eigen consumptie. In België ligt dat anders. In Wallonië mag je een emmer van tien liter vullen voor persoonlijk gebruik. Wie meer plukt, overtreedt de wet. Plukken is enkel overdag toegestaan met toestemming van de eigenaar van het bos. Doe dus zeker je huiswerk vooraleer je aan de slag gaat.

 

In Vlaanderen is het verboden om verschillende redenen:

 

•    Heel wat dieren zijn in de winter afhankelijk van paddenstoelen als voedselbron. Als mensen ze plukken, overleven bepaalde insecten bijvoorbeeld de winter niet.

 

•    Paddenstoelen horen bij de natuurbeleving. Als je plukt, bederf je de ervaring voor de mensen die na jou komen. In Vlaanderen is er ook niet zoveel natuur dat iedereen het bos kan behandelen als een soort supermarkt.
 

•    Om paddenstoelen te plukken moet je je vaak buiten de paden begeven, waar de lekkerste exemplaren groeien. Daarmee kan je hele ecosystemen vertrappelen en de bodem verstoren.

Eetbare paddenstoelen herkennen

Er bestaan geen eenvoudige trucjes om eetbare paddenstoelen van giftige te onderscheiden. Het is niet zo dat jonge paddenstoelen altijd eetbaar zijn, of witte paddenstoelen nooit giftig. Je paddenstoelenoogst koken zorgt er niet altijd voor dat de toxines verdwijnen. Bovendien kan van sommige soorten al een kleine portie erg giftig zijn. Gewoon proeven en zien wat er gebeurt, is geen optie.

 

Je kan applicaties zoals Obsidentify van Natuurpunt gebruiken om je te helpen bij het determineren van een paddenstoel, maar de app is niet altijd geschikt om zeldzame paddenstoelen op naam te brengen. Daarvoor is er te weinig referentiebeeldmateriaal van zeldzame soorten. Een paddenstoel kent zoals elke plant ook verschillende groeistadia en die kunnen tot verwarring leiden bij de poging tot identificatie. Vaak is bovendien microscopie nodig om paddenstoelen op naam te brengen.

 

Er bestaan heel wat interessante boeken over onze schimmelige vrienden. “De compactgids Paddenstoelen” van Kosmos bijvoorbeeld past perfect in je zak en heeft tegelijkertijd ruimte om 200 verschillende paddenstoelen te beschrijven. Leer welke zwammen je waar kan vinden en wat de onderscheidende eigenschappen zijn aan de hand van rijke illustraties en beknopte informatie. Let op, gebruik je nieuwverworven informatie niet als basis voor een avondmaal zonder een expert raad te plegen.

 

Als je de kunst van paddenstoelenherkenning onder de knie wilt krijgen, ga je best eerst op stap met een ervaren gids. Natuurpunt organiseert geregeld boeiende wandelingen om samen zwammen te kijken. Zo leer je de karakteristieken van bijvoorbeeld een stuifzwam kennen en kom je meer te weten over bijvoorbeeld hun leefgebied en groeiperiode.


Wild van wildplukken

Van een wandeling in het bos tot een eetfestijn. Ontdek welke planten en paddenstoelen je in een stoofpotje mag draaien met een cursus wildplukken:  

 

•    Forest To Plate: dagactiviteiten, jaaropleidingen en zelfs een online cursus. Met de kennis van dit collectief krijg je het bos gegarandeerd op je bord.

 

•    Rewilding: deze avonturiers bieden cursussen en workshops aan voor wildplukken in het algemeen of enkel gericht op paddenstoelen.

 

•    Food Forest Institute: dompel jezelf onder in de wondere wereld van de eetbare natuur met een jaaropleiding wildplukken juist over de Franse grens.


De 10 meest giftige paddenstoelen

Er wordt gezegd: "Alle paddenstoelen zijn eetbaar. Alleen zijn sommige dat maar één keer." Met de hulp van experts van Natuurpunt maakten we een lijstje met tien soorten die je vast niet meer dan één keer zult proberen:

Groene knolamaniet

Hoewel je de groene knolamaniet makkelijk kunt verwarren met een gewone weidechampignon, geeft zijn bijnaam ‘death angel’ al iets weg van zijn uiterst giftige karakter. 30 à 50 gram is genoeg om je lever en nieren om zeep te helpen. Bovendien is het niet ongewoon dat de gevolgen pas zichtbaar worden 24 uur na het eten, als het kwaad al geschied is. Gewoon links laten liggen dus.

Groene knolamaniet - © Wim Veraghtert

Gele knolamaniet

Twijfel je of je een groene of gele knolamaniet in je handen hebt, dan is de sterke rauwe aardappelgeur een goeie indicatie dat het om de minder gevaarlijke soort gaat. Juich echter niet te vroeg: de symptomen van vergiftiging zijn dezelfde, maar treden pas op nadat je een iets grotere hoeveelheid binnen hebt gewerkt.

Gele knolamaniet  - © Raf Sienaert

Vezelkop

Het klinkt als een welgemikt scheldwoord, maar vezelkoppen zijn zonder uitzondering giftige paddenstoelen. Door hun bruine schutkleur gaan ze op in hun omgeving, al is er ook een lila en een oranje variëteit. Je herkent de vezelkop aan zijn vezelige klokvormige hoed en vrij spitse top. Mik je ze per ongeluk in je soep, dan treedt het “muscarine-syndroom” snel en onverbiddelijk op.

Enkele symptomen zijn een lopende neus, hyperventilatie, overvloedig zweten, ademhalingsmoeilijkheden, diarree, maar ook een trager hartritme of een dalende bloeddruk.

Vezelkop


“Alle paddenstoelen zijn eetbaar. Alleen zijn sommige dat maar één keer.”

Bundelmosklokje

Hoe schattig het ook klinkt, wie van dit paddenstoeltje eet, mag zich aan een ticket richting ziekenhuis verwachten voor een nieuwe lever. Net als bij de groene knolamaniet is een kleine hoeveelheid al genoeg om de dodelijke amatoxines hun werk te laten doen. Niet te verwarren met het eetbare bundelzwammetje!

Bundelmosklokje - © Michel Asperges

Voorjaarskluifzwam

Hou je van ‘living on the edge’, dan is deze zwam helemaal jouw ding. Ondanks de potentieel dodelijke gyromitrine wordt hij beschouwd als een ware delicatesse. Om ervan te genieten moet je letterlijk en figuurlijk je leven wagen. Bovendien kan het gif zich bij herhaaldelijk eten van gedroogde of gekookte voorjaarskluifzwammen in het lichaam ophopen tot een dodelijke hoeveelheid. De handel in de soort is dan ook al jaren verboden.

Voorjaarskluifzwam - © Danny Declerq

Vliegenzwam

De klassieker: rood met witte stippen. Kabouters zijn er dol op, maar mensen komen er best niet aan. Dood ga je er niet van, maar het eten van de hoedjes heeft wel een sterk hallucinogeen effect gevolgd door een diepe slaap waarbij een comateuze toestand kan optreden. Geen leuk idee als je je middenin een groot, donker bos bevindt!

Vliegenzwam - © Chantal De Schepper

Panteramaniet

Ofwel het extremere broertje van de vliegenzwam. Het is een populaire drug bij bepaalde inwijdingsrituelen waarbij het ‘slachtoffer’ een rollercoaster van emoties en hallucinaties ondergaat. Daarna volgen er hevige stuiptrekkingen en een diepe coma, soms met dodelijke afloop.

Panteramaniet - © Jules Robijs

Kale inktzwam

Een bijzondere zwam dit: eigenlijk is het niet giftig tenzij je er een glaasje wijn of een gin-tonic bij drinkt. Stoffen in de kale inktzwam veroorzaken namelijk alcoholintolerantie. Tot drie dagen na inname van de paddenstoel, mag je dus geen alcohol drinken. Doe je het toch, dan riskeer je roodheid van hals en aangezicht, hoofdpijn, duizeligheid, daling van de bloeddruk, braken en overvloedig zweten.

Kale inktzwam - © Robert Wuyts

Vaalroze parasolzwam

Het gif amatoxine, dat het vooral op je lever en nieren heeft gemunt, komt zelfs vrij bij aanraking en inademing. Loop er dus met een grote boog omheen als je eentje in de berm ziet staan.

Vaalroze parasolzwam - © Eric Daelemans

Gewone krulzoom

Misschien gebeurt er niets als je deze krulzoom eet. Evengoed treedt er een ernstige allergische reactie op. De paddenstoel bevat namelijk een stof die een auto-immuunreactie veroorzaakt waardoor het immuunsysteem de eigen rode bloedcellen aanvalt met mogelijk een dodelijke afloop.

Gewone krulzoom - © Danny Declerq


Wist-je-datje: wat als je een giftige paddenstoel eet?

Niet elke giftige paddenstoel heeft hetzelfde effect na consumptie. Sommige veroorzaken snelle reacties (een korte incubatietijd), terwijl bij andere het effect pas na uren of dagen merkbaar is (een lange incubatietijd). Bij paddenstoelen met een korte incubatietijd treden symptomen op binnen zes uur na inname. Deze vergiftigingen zijn doorgaans niet ernstig en veroorzaken geen schade aan de organen. De gevaarlijkste paddenstoelen zijn diegene waarop je traag reageert. Als de symptomen zich pas na meer dan zes uur manifesteren, kunnen organen zoals de lever of nieren al (fataal) aangetast zijn.


Heb je een paddenstoel gegeten waarvan je ook maar het kleinste vermoeden hebt dat die giftig is, bel dan meteen het antigifcentrum op 070 245 245 en doe de paddenstoel in een plastic zakje. Microscopie kan zo nodig duidelijk maken om welke soort het gaat.

Enkele tips om paddenstoelen te fotograferen

Wil je toch iets meenemen uit het bos? Pak je camera of smartphone mee en fotografeer de meest fotogenieke zwammen. Wees niet bang om dichtbij te fotograferen. Een paddenstoel zal je niet vergiftigen als je er gewoon naast zit zonder ze aan te raken. Enkele tips:

Ga op het juiste moment

Paddenstoelen komen piepen als het vochtig is (geweest). Een zonnige dag na een week regen? Ga eropuit met je camera! Wil je op je gemak foto’s nemen zonder pottenkijkers? Trek dan ‘s ochtends bij zonsopgang naar het bos.

Neem vandaag nog je foto

Veel soorten paddenstoelen beginnen als bolletjes en gaan steeds meer openstaan, tot ze hoedjes krijgen. Vind je een mooi exemplaar dan kun je hem in verschillende stadia vastleggen. Wacht alleen niet te lang. Veel soorten vergaan al na slechts enkele dagen.

Beperk je niet tot de herfst

We associëren paddenstoelen standaard met de herfst en het is zeker de allerbeste tijd om ze te spotten. Maar er zijn ook soorten die in het voorjaar of in de winter groeien. Sommige soorten, zoals bijvoorbeeld tonderzwammen en elfenbankjes, blijven zelfs het hele jaar op de boom zitten.

Fotografeer laag bij de grond

Hou je lens op de hoogte van de paddenstoel voor een goede, gedetailleerde foto. Bang om natte knieën te krijgen? Neem dan een plastic zak mee om op te knielen. Eventueel kan je ook een zak rijst of een kersenpitkussen in je rugzak steken om je camera langere tijd stil te houden.

Zoek niet enkel op de grond

Heel wat paddenstoelen groeien onder bomen, maar je vindt ze ook op andere plekken. Op een boom of in takken hoog boven de grond, of zelfs op denappeltjes. Kijk goed rond en je zal versteld staan waar er overal paddenstoelen groeien. Opgelet: spot je een paddenstoel, loop er dan niet zomaar naartoe. Kijk goed dat je geen andere paddenstoelen vertrappelt.

Bezoek geregeld dezelfde plek

Paddenstoelen hebben elk hun moment van verschijnen. Bij de ene is het in de nazomer, de ander de herfst of de lente. Heb je een stukje bos gevonden met veel paddenstoelen van één soort, dan is de kans groot dat ook andere soorten er kunnen floreren. Ga er elke paar weken heen en je treft misschien wel een weelde aan paddenstoelen aan.



Eet geen paddenstoelen die je zelf hebt geplukt

Je hebt het intussen vast begrepen: zonder begeleiding paddenstoelen plukken en klaarmaken is geen goed idee. Heb jij of iemand anders toch paddenstoelen geconsumeerd, bel dan meteen het antigifcentrum op 070 245 245. Het antigifcentrum deelt zelf ook informatie over giftige paddenstoelen op hun website.

 

Tip: sla het nummer van het antigifcentrum op in je telefoon.


Laat je verder inspireren

Cookie-instellingen voor de beste online A.S.Adventure-ervaring

A.S.Adventure maakt gebruik van marketing, analytische en functionele cookies en vergelijkbare technologieën. Ook derden en sociale netwerken kunnen cookies plaatsen via onze website. Als je op “accepteren” klikt, ga je hiermee akkoord. Je kan voorkeuren ook wijzigen en wij slaan jouw keuze twee jaar op. Direct je keuze wijzigen? Dat kan via de cookie policy button onderaan alle pagina's.